leemsteen, adobe

Ook: moulded block, molded block, moulded earth block (MEB), molded earth block, stabilised moulded (earth) block (SMEB), compressed stabilised earth block (CSEB). 
Normaliter is leemsteen of adobe een massieve, luchtgedroogde steen gemaakt van leem, een mengsel van klei, silt en zaagsel of stro. Vaak wordt nog zand toegevoegd om de leem minder kleiig te maken, dus juist wat schraler.
Adobe of leemsteen wordt ook wel zonsteen genoemd, omdat de kleiblokken in de zon gedroogd werden. De kleiblokken worden dus niet gebakken zoals bij baksteen. Leemsteen is een duurzaam product.
Wanneer de leemsteen machinaal wordt gevormd, wordt dit ook wel een compressed earth block (CEB) genoemd. 

Aan leemkalksteen is kalk toegevoegd (6%) waardoor het watervast is.

Voordelen van leemsteen en leemkalksteen:
- in hete, droge streken wordt leemsteen toegepast waar geen andere bouwmaterialen beschikbaar zijn
- regelt op een natuurlijke manier de vochtigheid in huis (veel vocht in de lucht wordt opgenomen en in drogere tijd weer aan de lucht afgestaan) 
- is warmte-accumulerend (vrij hoge massa) waardoor veel hitte kan worden opgenomen (en afgestaan) en de lucht in de ruimte overdag daardoor wat koeler blijft, als in de nacht een groot deel van de hitte weg kan tenminste
- bevat geen schadelijke stoffen (is samengesteld uit natuurlijke materialen)
- wordt niet gebakken en heeft dus nauwelijks energie nodig voor een gereed product
- bestanddelen zijn meestal lokaal beschikbaar (in Nederland en België)
- niet brandbaar
- vochtopname max. ca. 6% van het droge gewicht
- geluidsisolatie 40 cm dikke muur leemsteen is 56 dB
- voor dragende en niet-dragende muren
- ook toe te passen voor finovens en warmtemuren
- goed recyclebaar
- leemkalksteen heeft een hogere druksterkte, 6-18 MPa (N/mm2; baksteen ca. 20 N/mm2)
- leemkalksteen is waterbestendig. 

Nadelen van leemsteen:
- leemsteen is niet bestand tegen stromend water (regen) en optrekkend vocht (leemkalksteen is wel waterbestendig)
- de druksterkte van leemsteen is niet zo groot, 4-6 Mpa (N/mm2; leemkalksteen 6-18 N/mm2).

Opmerkingen:
- leemsteen: als metselvoeg leemmortel toepassen (droge leemsteen gebruiken)
- leemkalksteen: als metselvoeg leemmortel met toegevoegde kalk toepassen (vochtige leemkalksteen gebruiken)
- beschadigingen repareren met hetzelfde materiaal (leemsteen of leemkalksteen)
- kenmerken e.d. voornamelijk van de leverancier.

Oskam levert leemstenen met het kloostermopformaat van 29,5 x 14 x 9 cm; deze leemstenen zijn ongebakken, uit kleihoudende aarde geperste uniforme bouwstenen / bouwblokken. Oskam levert ook leemsteen-machines (mobiel en stationair half-automatisch en stationair automatisch), leemstuc, leemverf en andere leem-producten.

Een stroleemsteen van Conluto is "een relatief lichte, grootformaat leemsteen met een gewicht van 1200 kg/m3, die ook gebruikt kan worden als niet-dragende scheidingswand of voorzetwand en als tussenvulling van vakwerkgevels (buiten), formaat 24 x 11,5 x 7,1 cm".

Meer infromatie over hedendaagse leemsteen bij bijvoorbeeld BC Materials.

Zie ook leemstuc, Groenebouwmaterialen en Oskam.

leemsteen voor dragende en niet-dragende muren (oskam):

half-automatische leemsteen-machine (oskam):

eenvoudige presentatie hoe een muur gebouwd wordt met compressed stabilised earth blocks (cmeb's); klik voor de volledige afbeelding (indiamart):

uit de oude doos:

stroleemsteen voor niet-dragende muren:

kleinschalige productie van leemsteen; lemen stenen liggen te zonnen; klik voor groter:

een mal om kleinschalig leemstenen te vormen:

Documentatie
- Blocks and Stabilised Moulded Earth Blocks (MEB & SMEB) (van Skat)

Kijk ook eens op leemsteen / leemstuc / stampleem BC Materials.

Verg. pisé (aangestampte aarde).
Verg. oer-bouwwijzen bij vernacular architecture zoals indlu, leem, leemsteen (adobe), mudhif, rotswoning, taigh dubh, tolek, trullo (bij pseudogewelf). 

Eng. mud brick, adobe (Am.); compressed earth block (CEB), pressed earth block, compressed soil block; 
cob is een mengsel van klei, stro, zand e.d., soms stroleem genoemd; let op: limestone is kalksteen