kruisribgewelf

Een kruisribgewelf is een gewelf (ribgewelf) waarbij de kruising van de tongewelven met ribben zijn gemaakt. De ribben hebben een dragende functie. Bij een kruisribgewelf worden eerst de gordels en ribben op formelen gemetseld, daarna worden de gewelfvelden op en tussen de ribben aangebracht (vaak gemetseld). De tussenliggende gewelfkappen zijn met lichtere materialen opgemetseld. Op het kruispunt van de ribben zit een gewelfsleutel (een speciale sluitsteen), die de ribben aaneendrukt (constructieve functie), en tevens een decoratieve functie heeft. In de late Gotiek past men ook wel kruinribben toe, een over (een gedeelte van) de lengte van de kerk lopende rib bovenin het gewelf, waar andere ribben samenkomen.

Het kruisribgewelf is ontstaan uit het kruisgewelf, waarbij de snijlijn van de gewelven ondersteund werd met een echte rib, in het begin met het uiterlijk van een platte band. 
De druk van het gewelf wordt niet onmiddellijk op de muur of ondersteuning van het gewelf overgebracht zoals bij Romaanse tongewelven en ook bij kruisgewelven, maar via de kruisende ribben overgedragen aan de ondersteuningen van de ribben.
Voordeel van het kruisribgewelf t.o.v. het kruisgewelf is dat niet het gehele gewelf met formelen ondersteund hoeft te worden, uitsluitend de ribben en bogen. 
Het kruisribgewelf over langgerekte traveeën is één van dé kenmerken bij uitstek voor de Gotiek.

klik op de afbeeldingen voor groter een speciale uitvoering van het kruisribgewelf, met een muraalboog, een gordelboog in de muur (groninger kerken):

1 gewelfveld 2 gordelboog 3 muraalboog 4 sluitsteen

kruisribgewelf (grote nederlandse larousse encyclopedie):

kruisribgewelf van de kathedraal van durham, engeland (start bouw 1093, gewelf met kruisribben ca. 1120; richard john, university of miami):

zesdelig kruisribgewelf (de ribben dragen het gewelf):

voorbeeld van een zesdelig kruisribgewelf; klik voor groter (monument 515279, foto kris roderburg, beeldbank cultureel erfgoed)

een ander voorbeeld van een zesdelig kruisribgewelf:

verschillende gewelven: tongewelf, kruisgewelf, kruisribgewelf, kloostergewelf, muldengewelf, spiegelgewelf, netgewelf, stergewelf; klik voor groter:

De kruisrib van het kruisribgewelf wordt ook wel diagonaalrib genoemd.

Met dank aan Dig Keur (Vademecum De Late Middeleeuwen, uitgeverij Profiel).

Du. Kreuzrippengewölbe